آشنایی با فاز مهندسی پروژه‌های صنعتی – مراحل فاز مهندسی و مدارک مهندسی پروژه‌ها

در این مطلب قصد دارم مقداری در خصوص مراحل و انواع مدارک مهندسی فاز مهندسی پروژه‌های EPC بنویسم.

در پروژه‌های صنعتی و به خصوص پروژه‌های صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و در فاز مهندسی مدارک گوناگونی در مراحل مختلفی تولید می‌شوند. این مدارک دسته‌بندی‌ها و نام‌گذاری‌های متفاوتی در کشورها، صنایع و استانداردهای مختلف دارند. اما یک دسته‌بندی متداول از مدارک در این پست معرفی می‌شود که بیش‌تر در پروژه‌های نفت و گاز و پتروشیمی کاربرد دارد. (البته در سایر پروژه‌های صنعتی مانند نیروگاه، فولاد، مس و امثالهم تقریباً همین مدارک مهندسی تولید می‌شود) آشنایی با این مدارک و مراحل از این جهت مهم است که کارشناس برنامه‌ریزی و کنترل پروژه یک پروژه EPC در طول کار خود به دفعات با نام این مدارک و مراحل برخورد می‌کند و بدیهی است برای برنامه‌ریزی کردن فعالیت‌ها باید یک شناخت نسبی از آن‌ها داشت. بنابراین مطالعه این نام‌ها و آشنایی حداقلی با این مدارک و مراحل فاز مهندسی برای یک کارشناس برنامه‌ریزی و کنترل پروژه به خصوص کارشناسی که در یک پروه EPC مشغول است، ضروری و لازم است.

منبع اصلی این نام‌ها و اسامی مدارک در ایران سندی است به نام IPS یا Iranian Petroleum Standards که توسط معاونت امور مهندسی وزارت نفت ایران منتشر شده است. در استاندارد IPS که سندی مفصل و حجیم است، تمامی اصطلاحات و مدارک و موارد مربوط به مهندسی پروژه‌های صنعت نفت و گاز و پتروشیمی موجود است.

فاز مهندسی پروژه به صورت کلی شامل شش بخش زیر است که به آن‌ها دیسیپلین (Discipline) می‌گویند:

• ۱- فرایند- Process
• 2- تجهیزات(مکانیکال)- Equipment(mechanical)
• 3- ساختمان- Civil
• 4- لوله‌کشی- Piping
• 5- ابزاردقیق Instrument & control
• 6- برق- Electrical

اما در استاندارد IPS بخش مهندسی پروژه به یازده بخش (Discipline) زیر تقسیم شده است:

• ۱- (Heating, Ventilation, Air Conditioning Cooling & Refrigeration (AR
• 2- (Civil (CE
• 3- (Electrical (EL
• 4- (General (GN
• 5- (Instrument (IN
• 6- (Fixed Mechanical Equipment (ME
• 7- (Piping & Pipelines (PI
• 8- (Process Machineries (PM
• 9- (Process & Chemical (PR
• 10- (Safety, Fire Fighting & Environmental Pollution Control (SF
• 11- (Technical Protection (TP

همچنین از نظر استاندارد IPS مدارک مهندسی در هر کدام از بخش‌های بالا در شش دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شوند. (شایان ذکر است تمام شش بند زیر برای همه دیسیپلین‌ها تولید نمی‌شود)

• ۱- مدارک اجرا و نصب- Construction and installation
• 2- نقشه- Drawing
• 3- مهندسی و طراحی- Engineering and design
• 4- عمومی- General (standards containing more than one type)
• 5- بازرسی- Inspection
• 6- مواد و مصالح و تجهیزات- Material and equipment

دسته‌بندی بالا مربوط به استاندارد IPS است. اما خارج از IPS دسته‌بندی زیر نیز برای انواع مدارک مهندسی در پروژه‌های EPC بسیار متداول است:

• ۱- نقشه- Drawing
• 2- برگه داده‌های فنی- Data Sheet
• 3- مشخصات فنی- Technical Specification
• 4- دفترچه محاسبات- Calculation Book
• 5- درخواست خرید – Material Requisition-MR
• 6- برآورد مقدار خرید- Material Take Off-MTO
• 7- ارزیابی فنی پیشنهادات فروش -Technical Bid Evolution-TBE

مراحل فاز مهندسی یک پروژه به صورت معمول به شرح زیر است:

• ۱- طراحی مفهومی Conceptual Design
• 2- طراحی پایه Basic Design
• 3- مهندسی یکپارچه FEED
• 4- طراحی تفصیلی Detail Design

مراحل بالا در همه پروژه‌ها یکسان نیست و ممکن است محدوده کاری (Scope) هر پیمانکار یا شرکت در پروژه شامل یکی یا همه بخش‌های بالا باشد. به عنوان مثال ممکن است سطح دوم ساختار شکست کار (WBS) یک پیمانکار EPC در بخش مهندسی به شرح زیر باشد:

• ۱- طراحی مفهومی Basic Design
• 2- طراحی تفصیلی Detail Engineering
• 3- خدمات تدارکات- Procurement Services
• 4- Field Engineering
• 5- Final Documentation

در هر کدام از بخش‌های بالا به صورت معمول یک مدرک مهندسی در هر بار انتشار با نام نسخه‌های زیر تهیه می‌شود:

• ۱- IFI – Issue For Information
• 2- Issue For Comment – IFC
• 3- Issue For Approval- IFA
• 4- Approved For Construction- AFC

هر کدام از مدارک مهندسی وقتی توسط شرکت طراح، یا واحد مهندسی و … تولید می‌شود، مطابق رویه‌هایی باید برای دستگاه نظارت یا کارفرما یا مشاور ارسال شود تا تأییده آن مدرک اخذ شود. وقتی مدرک مهندسی صرفاً جهت اطلاع برای کارفرما یا مشاور یا پیمانکار اجرا ارسال می‌شود، نامش مدرک IFI است. در مدارک IFI کسی یا واحدی روی مدارک نظر یا کامنتی نمی‌گذارد. اما وقتی مدرک برای اولین توسط طراح مهندسی پروژه برای مشاور یا کارفرما جهت بررسی و اعلام نظر ارسال می‌شود، به آن مدرک IFC می‌گویند. معمولاً مشاور یا کارفرما در مدرکی تحت عنوان Comment sheet نظرات خود در خصوص مدرک ارسال شده را اعلام می‌کند و طراح پروژه پس از اعمال و اصلاح نظرات کارفرما، مدرک را جهت تأیید نهایی و با نام IFA مجدداً به کارفرما یا مشاور ارسال می‌کند. در نهایت مدرک مهندسی که مورد تأیید مشاور و کارفرما قرار گرفته تحت نام مدرک AFC برای پیمانکاران یا بخش اجرا و construction ارسال می‌گردد.

نکته مهم۱: در هنگام برنامه‌ریزی پروژه EPC حتماً دقت کنید که تا زمانی که مدرک نسخه AFC آماده نشده است، غالباً نمی‌توان فعالیت‌های اجرا و ساخت(مانند خاک‌بردای یا آرماتوربندی) را آغاز نمود. بنابراین این رابطه پیش‌نیازی مهم در روابط برنامه زمان‌بندی EPC باید لحاظ گردد.

نکته مهم ۲: همه مدارک مهندسی وماً در چهار نسخه IFI, IFC, IFA, AFC تهیه نمی‌شوند و ممکن است تنها در یک یا دو یا سه حالت از تعاریف فوق تولید شوند.

در دو تصویر زیر می‌توانید مراحل فاز مهندسی پروژه و همین طور مسیر بحرانی فاز مهندسی یک پروژه را ملاحظه کنید.

لیستی از نام‌های متداول مدارک مهندسی در پروژه‌های صنعتی (به خصوص در پروژه‌های صنعت نفت و گاز)

اما به صورت کلی می‌توان مدارک مهندسی پروژه را به ۱۲ بخش زیر تقسیم کرد. (مجدداً تأکید می‌شود که این تقسیم‌بندی برای همه پروژه‌ها و صنایع مختلف یکسان نیست و ممکن است در هر پروژه‌ای متناسب با نیازهایشان دسته‌بندی‌های متفاوت و مدارک مهندسی کم‌تر یا بیش‌تری داشته باشند)

• ۱- General
• 2- Process
• 3- Equipment/mechanical
• 4- Plant layout
• 5- Health, safety and environment (HSE)
• 6- Civil (on-shore)
• 7- Structure (off-shore)
• 8- Material & corrosion
• 9- Piping
• 10- Handling
• 11- Instrument & control
• 12- Electrical

در هر کدام از بخش‌های دوازده‌گانه بالا، مدارک مهندسی به شرح زیر تولید می‌شوند:

بخش عمومی-General

• Engineering execution plan
• Engineering design basis
• Engineering quality plan
• Document control procedure
• Engineering document register

بخش فرآیند- Process

• Process flow diagram
• Process equipment list
• Process fluid list
• Heat & material balance
• Process data sheet
• Process description and operating philosophy
• Piping and instrumentation diagram (P&ID)
• Process line list
• Process cause and effects diagram
• Emergency shutdown (ESD) cause and effect diagram
• Emergency shutdown (ESD) simplified diagram
• Emergency shutdown (ESD) logic diagram
• Emergency shutdown and depressurization philosophy
• Flare report
• Calculation note
• Operating manual

بخش تجهیزات/مکانیک- Equipment/mechanical

• Supply specification
• Mechanical data sheet
• Vessel guide drawing
• Material requisition
• Technical bid tabulation

چیدمان مجتمع- Plant layout

• General plot plan
• Key plan
• Unit plot plan

بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست- (Health, safety and environment (HSE

• HAZOP report
• Fire water demand calculation note
• Fire water piping & instrument diagram
• Deluge system arrangement drawing
• Firefighting equipment location drawing
• Passive fire protection drawing
• Fire and gas matrix
• Hazardous area classification drawing
• Quantitative risk analysis (QRA)
• Health and environment requirements specification
• Environmental impact assessment
• Noise study

بخش ساختمان(خشکی)- (Civil (on-shore

• Soil investigation specification
• Grading plan
• Foundation calculation note
• Foundation drawing
• Civil works specification
• Civil standard drawing
• Construction standard
• Steel structure calculation note
• Steel structure design drawing
• Steel structure standard drawing
• Civil works installation drawing
• Building architectural drawing
• Building detail drawing

بخش ساختمان(دریا)- (Structure (off-shore

• Primary steel structure
• Structural steel specification
• Steel structure material take-off
• Secondary steel structure drawing
• Weight report

Material & corrosion

• Material selection diagram
• Painting specification
• Insulation specification

لوله‌کشی- Piping

• Piping material classes specification
• Line diagram
• Piping layout drawing
• Piping general arrangement drawing
• Piping isometric drawing
• Line list
• Piping stress calculation
• Standard pipe support drawing
• Piping material take-off

Handling

• Handling equipment drawing

ابزاردقیق و کنترل- Instrument & control

• System architecture drawing
• Functional diagram
• Control narrative
• Mimic display
• Instrument index
• Instrument data sheet
• Level sketch
• Junction box location drawing
• Instrument location drawing
• Cable routing drawing
• Cable cross section drawing
• Cable schedule
• Cable material take-off
• Instrument hook-up drawing
• Bulk material take-off
• Standard installation drawing
• Equipment layout drawing
• Junction box wiring diagram
• Loop diagram

برق- Electrical

• Electrical load list
• Electrical load summary
• General one line diagram
• Equipment data sheet
• Switchgear single line diagram
• Typical diagram
• Control system architecture drawing
• Equipment layout drawing
• Lighting layout drawing
• Cable routing drawing
• Cable schedule
• Typical installation drawing
• Block diagram
• Bulk material take-off
• Trouble shooting diagram
• Electrical calculation

⭕️ نقش های تیم های برنامه ریزی و کنترل پروژه در سیستم های پیمانکاری، مشاور و کارفرما

⭕️ چهار کاری که باید در زمان اختتام پروژه انجام دهید

استراتژی اجرای پروژه